چکیده:

سيستان و بلوچستان در جنوب شرقي ايران قرار دارد و متشکل از دو منطقه: سيستان و بلوچستان است. تزئينات در اين دو منطقه، شکل هاي بسيار متنوعي دارد. بارزترين آنها را مي توان در سفال هاي مکشوفه از تپه هاي باستاني، فرش، سوزن دوزي و زيورآلات مشاهده کرد. عوامل مختلف طبيعي و فرهنگي و تاريخي باعث شکل گيري رنگ و فرم در تزئينات اين دو منطقه شده است. هنرمندان اين دو منطقه در تزئينات آثار خود خصوصيات و کيفيت هاي بصري را رعايت کرده اند. تلاش نگارندگان در اين پژوهش بررسي نقش مايه هاي تکرارشونده در چهار رشته صنايع دستي است. هدف اين مقاله، مطالعه تحليلي و مقايسه تطبيقي بر مبناي جمع آوري اطلاعات و مطالعات کتابخانه اي و مشاهده ميداني نقش مايه هاي تکرارشونده است. پرسش هاي قابل طرح: چه شباهت هايي ميان نقوش به کاررفته در صنايع دستي از دوران باستان تا عصر حاضر در دو منطقه وجود دارد؟ چه رابطه اي ميان نقوش و محيط طبيعي اين دو منطقه وجود دارد؟ چه رابطه اي ميان نقوش و عقايد مردمان اين دو منطقه وجود دارد؟ انتخاب اين چهار رشته از بين صنايع دستي قرابت نقش مايه هاي تکرارشونده است. سعي بر آن بوده که نقش مايه هايي را انتخاب کنيم که هم ريشه در فرهنگ و باور مردمان اين دو منطقه و هم بيشترين کاربرد را براي تزئين داشته باشند. در اين تحقيق، نقش مايه هاي تکرارشونده بر اساس متغيرهاي مناسب به چهار گروه تقسيم مي شود که در هر گروه نقش مايه هاي متعدد بر اساس ساختار و شباهت ظاهري در بين نقوش هندسي، حيواني، گياهي، مورد تحليل قرار خواهند گرفت. نقش مايه هاي مورد بحث عبارت اند از: مثلث، لوزي، مار، ماهي، درخت زندگي. در نهايت روشن مي شود که بعضي از نقش مايه ها از دوران باستان تا عصر حاضر سير تکاملي را پيموده است. نيز با توجه به نحوه اجرا در هر يک از چهار رشته صنايع دستي مي توان قصد و منظور هنرمند را دريافت و نشان داد.

نویسندگان:  آناهیتا مقبلی، فاطمه شیرعلی یان