پرویز تناولی (زاده 3 فروردین 1316) مجسمه‌ساز، نقاش، پژوهش‌گر و مجموعه‌دار ایرانی است. از وی به عنوان یکی از پیش‌گامان مکتب سقاخانه یاد می‌شود. وی از شناخته‌شده‌ترین هنرمندان ایرانی است. مجموعه مجسمه‌های «هیچ»، «دست‌ها» و «قفل و قفس» در زمره معروف‌ترین آثار پرویز تناولی قرار دارند.

مجموعه مجسمه‌های «هیچ»، محبوبیت زیادی در حراج‌های بین‌المللی خرید و فروش آثار هنری دارد. از این روی، برخی از مجموعه‌داران هنری و مشهورترین موزه‌های جهان، اقدام به جمع‌آوری آثار پرویز تناولی برای مجموعه‌های‌شان کرده‌اند. مجسمه‌ای از وی به نام پرسپولیس در سال 1387 با رکورد بی‌سابقه دو میلیون و 500 هزار دلار در حراج کریستی به فروش رفت.

آقای پرویز تناولی در سوم فروردین ماه سال 1316 در تهران و در محله دروازه شمیران در یک خانواده متوسط به‌دنیا آمد. وی از سنین ده تا یازده سالگی فعالیت هنری خود را با نوازندگی ویلن زیر نظر استادانی چون نیک نواز و ابوالحسن صبا آغاز کرد. تناولی تحصیلاتش را در دبیرستان ادیب ادامه داد. هنگام تعطیلی دبیرستان به هنرستان کمال‌الملک می‌رفت. در سال 1332 هنرستان هنرهای زیبا در تهران تأسیس شد و او در رشتهٔ مجسمه‌سازی نام‌نویسی کرد. وی پس از گذراندن دوره سه ساله مجسمه‌سازی در هنرستان هنرهای زیبا در سال 1335 به ایتالیا رفت و در آکادمی هنرهای زیبای شهر کارارا مشغول به تحصیل شد. بعد از دو سال مقدار پولی که وی از طریق تدریس موسیقی و کمک‌های مالی خانواده‌اش پس‌انداز کرده بود تمام شد و در سال 1336 مجبور شد به ایران بازگردد.

استاد پرویز تناولی دارای دو فرزند دختر با نام‌های تندر Tandar و تندیس Tandis است که خانم تندر تناولی ساکن شهر ونکور کانادا می‌باشد.

او خود می‌گوید:
«بازگشت به تهران گر چه ناشی از ضرورت فراهم کردن پول یا شاید گرفتن یک بورس بود، اما عملاً فرصت‌های خوبی برای من به‌وجود آورد. در مدت چند ماهی که در تهران ماندم کارهای زیادی ساختم و دو نمایشگاه تشکیل دادم. در نمایشگاه اول طرحِها و حکاکی‌هایی که عمدتاً در ایتالیا اجرا کرده بودم نشان دادم. بیشتر این طرح‌ها را از روی مدل کشیده بودم، اما تعدادی طرح هم که در تهران از دسته‌های سینه‌زنی تهیه کرده بودم، کنار آن‌ها به نمایش گذاشتم. موضوع حکاکی‌ها عمدتاً حمام‌های عمومی یا نوازندگان دوره‌گرد بود. علاوه بر آن کارهای منوچهر شیبانی شاعر و نقاش نیز در آنجا به نمایش درآمده بود.»
تناولی در دی ماه 1336، آثاری کاملاً متفاوت شامل حکاکی‌ها، مجسمه‌های سفالی و مجسمه‌های ساخته شده از آهن‌قراضه‌ها را در تالار به نمایش گذاشت. این نخستین بار در ایران بود که مجموعه‌ای از آثار یک مجسمه‌ساز به نمایش درمی‌آمد.
پس از برگزاری این نمایشگاه بود که در اواخر سال تناولی با وزیر فرهنگ آن زمان، مهرداد پهلبد، آشنا شد و توانست از وزارت فرهنگ (آموزش و پرورش) بورسی برای ادامه تحصیلاتش در ایتالیا بگیرد. این بار او به میلان رفت و قریب به دو سال در آکادمی بررا (Brera) نزد مارینو مارینی مجسمه‌ساز برجسته ایتالیایی آموزش دید. او در سال 1338 دیپلم خود را با کسب مقام اول به لحاظ برتری نمرات تحصیلی از آکادمی بررا دریافت نمود و شانزده اثر او به عنوان بهترین آثار یک فارغ‌التحصیل مجسمه‌ساز آن سال در گالری ری ماگل (Re Magl) شهر میلان به نمایش گذاشته شد.
در همین ارتباط رناتو گوتسونی Ronato Guzzoni دربارهٔ او نوشت: «پرویز تناولی مجسمه‌ساز، صاحب نعمت خود شناسایی است که همه کس از آن برخوردار نیست. قصهٔ الهامات او ریشه‌هایی دارد که به حکایات قدیم ایرانی مربوط می‌شود. مجسمه‌سازی در ایران طی قرنها متروک مانده بود و جای آن را هنرهای تزیینی مانند قالیبافی، گچبری، کاشیکاری و… گرفت. این هنرها با آن که به نهایت ظرافت خود رسید، جای مجسمه‌سازی را نتوانست پر کند. پرویز ایرانی جای خالی هزار سال را پر کرده است…»

مجسمه‌های پرویز تناولی یک فرق عمده با مجسمه‌های دیگران دارد. مجسمه اساساً به معماری ظاهری‌اش متکی است، اما تناولی در مجسمه‌های‌اش به فضا و شکل درونی مجسمه اهمیت می‌دهد. یک فضای درونی راز آلود که بر شکل بیرونی مجسمه تأثیر می‌گذارد و نشان این رازآلودگی، قفل و بست و زبانه‌هایی است که در اعضا و جوارح مجسمه‌ها کار می‌گذارد یا به وجود می‌آورد.

پرویز تناولی “بنیانگذار مدال هنری در ایران “ساخت جواهرات را از سال1349 آغاز کرد، نامبرده برای خلق آثار هیچ محدویت و مقیاسی نداشته آثاری با ابعاد متفاوت خلق کرده، تنها مدالهایِ هنری، که جامعه هنر، از ایران دیده بود، آثار استاد بود و ایشان، اولین هنرمند ایرانی است، که مدال را به عنوان شیوه ای از بیان، به کار گرفته و این شیوه را به نسل جوانِ ایران فرا داده‌است. با برگزاری نمایشگاه‌های جواهرسازی و مجسمه‌سازی در ایران توسط شاگردان پرویز تناولی، مدال‌های هنری هم به چشم می‌خورند؛ و این رویکرد مدال هنری را، ایران و هنرجویان پرویز تناولی مدیون ایشان می‌باشند که به راستی نقش به سزایی در انتقال مفاهیم ریشه ای، فرهنگی، تاریخی، خلاقانه برای حال و آینده را داشته‌است.

پرویز تناولی از جمله کارشناسان فرش ایرانی و بافته‌های عشایری نیز محسوب می‌شود. او سال‌های زیادی برای شناخت گبه، میان عشایر و روستاییان رفت‌وآمد داشت و سرانجام با چاپ مقاله‌ای پژوهشی در لندن در سال 1983م، آن را به جهانیان معرفی کرد.او همچنین مجموعه‌ای از جواهرات را طراحی و ساخته است که با استقبال خوبی مواجه بوده است.

آثار
مجموعه مجسمه‌های «حجم‌های هیچ»، «دست‌ها»، «قفل و قفس» و «شاعر» را می‌توان در زمره معروف‌ترین آثار تناولی قرار داد.مجسمه «فرهاد کوهکن» که در سمت جنوب غربی محوطه تئاتر شهر نصب گردیده از مجموعه مجسمه‌های «شاعر» این مجسمه‌ساز است.اثر پرسپولیس وی در حراج کریستی در دبی، به مبلغ دو میلیون و 841 هزار دلار بفروش رفت که در تاریخ حراج کریستی در خاورمیانه، رکوردی بی‌سابقه است.از دیگر آثار وی می‌توان به اثر شاعر ایستاده اشاره کرد.

فعالیت‌ها: 

تدریس در دانشکده هنرهای تزئینی، دانشگاه هنرتهران 
تدریس در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران 
تدریس در کالج هنرهای زیبا میناپولیس آمریکا 
نمایشگاه‌های انفرادی متعدد در ایران و خارج از کشور، از جمله نمایشگاه در گالری الیوت اسمیت، ونکوور، نمایشگاه نگاهی به آثار در موزه‌ی هنرهای معاصر تهران، نمایشگاه در گالری گرِی آرت، دانشگاه نیویورک، گالری مارتین، مینه‌پلیس، و انستیتو گوته تهران

آثار راه‌یافته به مجموعه‌ها: 

موزه‌ی بریتانیا، لندن 
داکار، سنگال، مجسمه‌سازی فضای خارجی 
خانه‌ی لودویگ، آخن 
گالری گرِی آرت، دانشگاه نیویورک 
پارک هفت‌چنار، تهران 
دانشگاه هملین، سن پل، مینه‌سوتا 
موزه‌ی جهان‌نما، تهران 
موزه‌ی هنر دانشگاه آیووا 
پارک ملت، تهران 
انستیتوی هنر مینه‌پلیس 
موزه‌ی هنر مدرن، نیویورک 
موزه‌ی هنرهای معاصر، تهران 
مجموعه‌ی نیلسون راکفلر، نیویورک 
بنیاد نور، لندن 
پارک المپیک، سئول، کره‌ی جنوبی 
موزه‌ی مدرن وین 
دانشگاه سینت جان، کالگویل، مینه‌سوتا 
دانشگاه شیراز 
تئاتر شهر، تهران 
مرکز واکر آرت، مینه‌پلیس 

جوایز: 

بینال اول و دوم تهران 
نشان درجه یک هنر در دانشگاه تهران 
نشان درجه یک هنر در آموزش وپرورش 
جایزه طراحان کارارای ایتالیا 
جایزه پنج ایالت شمال غربی، آمریکا 
جایزه مک مولن، واشنگتن، آمریکا 

 کتابها: 

شاهسون- نان ونمک- قفل‌های ایران- قالیچه شیری فارس